Trong nhiều năm làm trong lĩnh vực quản lý chi phí xây dựng, tôi có cơ hội tiếp xúc với nhiều kỹ sư QS ở nhiều cấp độ khác nhau – từ người mới ra trường, kỹ sư hiện trường, cho đến trưởng phòng QS của các tổng thầu. Điều làm tôi trăn trở nhất là: rất nhiều người có năng lực nhưng lại thăng tiến cực kỳ chậm, thậm chí giậm chân tại chỗ trong nhiều năm. Không phải vì họ “không đủ giỏi”, mà vì họ mắc vào 5 rào cản mà tôi sắp phân tích dưới đây. Khi bạn hiểu và vượt qua chúng, con đường đi đến những vị trí việc làm trong ngành xây dựng như QS Leader, Cost Manager, Contract Manager hay thậm chí PM sẽ rút ngắn đi rất nhiều.
Phần 1 – Không hiểu bức tranh tổng thể về vai trò của QS
Nhiều kỹ sư trẻ bước vào nghề mà chưa thực sự hiểu:
QS không chỉ bóc tách khối lượng.
QS là người “quản trị chi phí” của toàn bộ vòng đời dự án.
Một số người chỉ chăm chăm vào một góc nhỏ như bóc khối lượng, lập bảng tính, kiểm tra hồ sơ nhà thầu phụ… nên họ mãi đứng yên ở vị trí “người làm theo yêu cầu”.
Trong khi đó, QS trưởng thành phải biết nhìn dự án theo hệ thống:
- Dòng tiền dự án vận hành thế nào
- Chi phí bị ảnh hưởng bởi tiến độ ra sao
- Các điều khoản hợp đồng tác động thế nào đến giá trị thanh toán
- Khối lượng thay đổi sẽ ảnh hưởng đến tổng mức đầu tư như thế nào
- Rủi ro tài chính nằm ở đâu trong từng giai đoạn
- Giá vật liệu biến động khiến chiến lược mua hàng cần điều chỉnh gì
Nhiều bạn không biết được “bài toán tổng” này, dẫn đến làm việc rất máy móc, thiếu tư duy quản trị, và vì vậy không được giao các nhiệm vụ cấp cao.
Muốn thăng tiến, QS phải hiểu 3 tầng công việc:
- Tầng kỹ thuật: bóc khối lượng, kiểm tra bản vẽ, làm hồ sơ.
- Tầng phân tích: quản lý chi phí, kiểm soát phát sinh, đánh giá rủi ro.
- Tầng chiến lược: đề xuất giải pháp tối ưu chi phí, quản lý hợp đồng, tham mưu cho Ban chỉ huy.
QS chỉ làm tầng 1 thì không thăng tiến.
QS giỏi là người vươn lên được tầng 2 và 3.
Xem thêm: việc làm kỹ sư QS
Phần 2 – Thiếu nền tảng kỹ năng công cụ (Excel, AutoCAD, đo bóc số liệu)
QS không giỏi công cụ thì giống như kỹ sư kết cấu không biết SAP – có kiến thức cũng không vận dụng được.
Nhiều kỹ sư QS làm chậm, sai số liệu hoặc không thể xử lý khối lượng lớn chỉ vì thiếu kỹ năng cơ bản:
1. Excel – công cụ sống còn của QS
Các lỗi phổ biến:
- Không biết sử dụng công thức tham chiếu
- Không biết làm bảng biểu động
- Không biết kiểm soát sai số trong file tính
- Không biết dùng Pivot Table để tổng hợp
- Dùng Excel như Word: gõ tay toàn bộ
Trong khi QS chuyên nghiệp có thể xử lý cả một gói thầu vài trăm hạng mục chỉ bằng vài cấu trúc file chuẩn.
2. AutoCAD – trung tâm của đo bóc
Nhiều bạn không phân biệt được line – polyline, không biết đo bằng lệnh, không biết dùng layer để lọc và tách khối lượng… dẫn tới bóc sai hoặc mất gấp đôi thời gian.
3. Kỹ năng đọc bản vẽ
QS đọc bản vẽ khác kỹ sư hiện trường:
- Nhìn bản vẽ phải “thấy được khối lượng nằm ở đâu”
- Phải hiểu kết cấu để biết chỗ nào giao nhau, chỗ nào không tính
- Phải biết nguyên lý thi công để tránh đo trùng, đo thiếu
Nếu thiếu nền tảng công cụ, bạn không thể xử lý công việc cấp cao, nên không thể thăng tiến.
Phần 3 – Không nắm rõ biện pháp thi công và vật liệu thực tế
Đây là lý do khiến QS trẻ bóc sai nhiều nhất.
QS ngồi văn phòng nhưng thực tế phải hiểu thi công hơn 70% kỹ sư hiện trường.
Bởi vì:
- Biện pháp thi công quyết định khối lượng thực tế
- Khối lượng thực tế quyết định chi phí
- Chi phí quyết định lợi nhuận của doanh nghiệp
Nhiều người đo bóc dựa trên bản vẽ, không dựa trên thực tế triển khai, dẫn đến sai lệch. Ví dụ:
- Tính chống thấm toàn bộ, trong khi thực tế chỉ chống thấm khu vực tiếp xúc nước
- Tính sơn trần toàn bộ nhưng trần xương nổi không sơn
- Tính thép hai lớp trong khi thiết kế yêu cầu một lớp
- Tính bê tông lót kiểu “bo nguyên mặt bằng”, không trừ các dầm móng
Nếu QS không hiểu thi công, họ không thể kiểm tra BOQ, không thể đọc biện pháp, không thể tham gia đấu thầu, và dĩ nhiên – không thể thăng tiến.
Phần 4 – Kỹ năng giao tiếp kém, không thể làm việc với các bên
QS không chỉ làm việc với file Excel. QS làm việc với:
- Chỉ huy trưởng
- Ban quản lý dự án
- Tư vấn giám sát
- Nhà thầu phụ
- Đội thi công
- Nhà cung cấp vật tư
- Chủ đầu tư
- Bộ phận pháp lý và kế toán
Rất nhiều QS giỏi chuyên môn nhưng không giao tiếp được, dẫn đến:
- Báo cáo không rõ ràng → sếp không đánh giá đúng
- Trình bày không mạch lạc → không được giao nhiệm vụ lớn
- Không biết thương lượng → làm việc với thầu phụ rất yếu
- Không biết bảo vệ quan điểm → bị ép giá, ép khối lượng
- Không truyền đạt được rủi ro → dự án thiệt hại nhưng không ai biết
Người thăng tiến cao không phải là người giỏi nhất,
mà là người giải thích được công việc của mình rõ ràng nhất.
QS muốn lên Cost Manager hoặc Contract Manager thì kỹ năng giao tiếp là bắt buộc.
Phần 5 – Không phân biệt được tư duy “dự toán” và tư duy “lập giá thực chiến”
Đây là rào cản cực lớn khiến QS mãi chỉ làm nhân viên mà không thể lên được vị trí quản lý.
1. Dự toán
- Dùng cho giai đoạn chuẩn bị đầu tư
- Thường theo định mức nhà nước
- Mang tính “ước tính chi phí”
- Đơn giá thường tổng hợp, ít chi tiết
- Không phản ánh đúng giá thị trường tại thời điểm thi công
Nó giống như “dự báo thời tiết”.
2. Lập giá thực chiến
Dùng cho đấu thầu và thi công
- Dựa trên giá thị trường thực
- Tách chi phí vật liệu – nhân công – máy – quản lý – rủi ro
- Tính toán chi tiết từng hạng mục
- Là cơ sở để quyết định lợi nhuận và phương án triển khai
Nó giống như “kế hoạch tác chiến thực tế”.
Nhiều QS làm 5–7 năm vẫn không phân biệt hai tư duy này, dẫn đến khi lên chức sẽ mắc sai sót lớn, ảnh hưởng trực tiếp đến lợi nhuận của doanh nghiệp.
