Nếu bạn đang thắc mắc kiến trúc là gì, hoặc đang cân nhắc theo học ngành kiến trúc, thì việc hiểu đúng bản chất của ngành này là điều cực kỳ quan trọng. Kiến trúc không đơn thuần là vẽ nhà đẹp hay tạo ra những hình khối bắt mắt, mà là một lĩnh vực tổng hợp, đòi hỏi tư duy hệ thống, khả năng sáng tạo, và hiểu biết sâu rộng về con người, môi trường và xã hội.
Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu kiến trúc là gì, kiến trúc sư thực sự làm những công việc gì, và vì sao kiến trúc lại là một ngành học vừa hấp dẫn vừa đầy thách thức.
Xem thêm: việc làm kiến trúc sư
1. Kiến trúc là gì?
Có rất nhiều định nghĩa khác nhau về kiến trúc. Tuy nhiên, nếu nói một cách dễ hiểu và gần gũi nhất, thì:
Kiến trúc là toàn bộ những không gian và công trình được con người thiết kế để phục vụ cho việc sinh sống, sử dụng và tương tác.
Bất kể đó là một ngôi nhà ở, một quán cà phê, một trường học, một khu đô thị, hay thậm chí là chuồng thú, nhà kính, nhà tạm – nếu nó được thiết kế có chủ đích để con người hoặc sinh vật sử dụng, thì đều thuộc về kiến trúc.
2. Thiết kế không gian – cốt lõi của kiến trúc
Điểm khác biệt lớn nhất giữa kiến trúc và nhiều ngành thiết kế khác nằm ở không gian sử dụng.
Khác với điêu khắc – nơi con người chỉ quan sát một vật thể, hay thiết kế đồ họa – nơi con người nhìn hình ảnh trên mặt phẳng, kiến trúc tạo ra không gian ba chiều mà con người bước vào, di chuyển và sinh hoạt trực tiếp bên trong.
Kiến trúc sư phải:
Chia không gian theo công năng
Sắp xếp các khu vực hợp lý
- Kết nối các không gian bằng lối đi, hành lang, cầu thang
- Tạo ra những trải nghiệm không gian mạch lạc, thuận tiện và dễ sử dụng
- Không gian kiến trúc không chỉ phục vụ hiện tại, mà còn phải tính đến khả năng thay đổi trong tương lai.
3. Thiết kế hình thức công trình
Bên cạnh không gian, kiến trúc sư còn chịu trách nhiệm về hình thức của công trình – bao gồm cả bên ngoài lẫn bên trong.
Hình thức kiến trúc không chỉ là đẹp hay xấu, mà còn liên quan đến:
- Tỷ lệ
- Hình khối
- Phong cách
- Nguyên lý tạo hình
- Sự phù hợp với công năng
Một công trình có hình thức không phù hợp với chức năng sẽ tạo cảm giác khó chịu cho người sử dụng. Ví dụ, một ngôi nhà ở nhưng được thiết kế như không gian công cộng sẽ làm mất đi cảm giác riêng tư và thoải mái.
Vì vậy, hình thức trong kiến trúc luôn phải đi song song với công năng, chứ không tồn tại độc lập.
4. Tương tác giữa con người và công trình
Một trong những nhiệm vụ quan trọng nhất của kiến trúc sư là thiết kế cách con người sử dụng công trình.
Điều này đòi hỏi kiến trúc sư phải hiểu:
- Kích thước cơ thể người
- Hành vi sinh hoạt
- Nhu cầu tâm lý
- Thói quen sử dụng không gian
- Ví dụ, trong một rạp chiếu phim:
- Khu sảnh phải đủ rộng để chờ đợi
- Lối di chuyển phải rõ ràng
- Ghế ngồi phải thoải mái trong thời gian dài
- Tầm nhìn không bị che khuất
- Lối ra sau khi xem phim phải thuận tiện
Tất cả những điều này tạo thành chuỗi trải nghiệm không gian, và đó chính là kết quả của thiết kế công năng hợp lý.
5. Tương tác giữa công trình và môi trường tự nhiên
Kiến trúc không thể tách rời khỏi môi trường tự nhiên. Khi thiết kế, kiến trúc sư phải nghiên cứu kỹ các yếu tố như:
- Hướng nắng
- Hướng gió
- Địa hình
- Thảm thực vật
- Nguồn nước
Mục tiêu là:
- Tận dụng ánh sáng và gió tự nhiên
- Hạn chế nắng gắt và nhiệt độ cao
- Tạo sự thông thoáng
- Bảo vệ công trình khỏi tác động tiêu cực của thời tiết
Một công trình tốt là công trình sống hài hòa với môi trường, chứ không chống lại tự nhiên.
6. Mối quan hệ với môi trường xã hội và văn hóa
Mỗi công trình đều tồn tại trong một bối cảnh xã hội cụ thể. Vì vậy, kiến trúc sư phải cân nhắc:
- Văn hóa địa phương
- Bản sắc khu vực
- Tập quán sinh hoạt
- Yêu cầu của chủ đầu tư
Một công trình mang bản sắc truyền thống không thể áp dụng hình thức hoàn toàn phương Tây. Ngược lại, kiến trúc hiện đại cũng cần được đặt đúng ngữ cảnh để không trở nên lạc lõng.
Kiến trúc, vì thế, vừa là sản phẩm kỹ thuật, vừa là tấm gương phản chiếu văn hóa xã hội.
7. Vật liệu – ngôn ngữ của kiến trúc
Vật liệu là yếu tố giúp kiến trúc thể hiện:
- Cảm xúc
- Phong cách
- Cá tính công trình
- Kiến trúc sư phải hiểu:
- Đặc tính vật liệu
- Màu sắc
- Cảm giác khi chạm và nhìn
- Độ bền với thời tiết
Việc kết hợp vật liệu không chỉ để đẹp, mà còn phải phù hợp với khí hậu, điều kiện sử dụng và khả năng bảo trì lâu dài.
8. Kết cấu và cấu tạo
Để công trình đứng vững và an toàn, kiến trúc cần có kết cấu phù hợp.
Dù việc tính toán chi tiết do kỹ sư kết cấu đảm nhiệm, nhưng kiến trúc sư vẫn phải:
- Hiểu nguyên lý kết cấu
- Phối hợp với kỹ sư
- Đảm bảo kết cấu không phá vỡ ý đồ kiến trúc
Kiến trúc sư và kỹ sư kết cấu luôn làm việc song song để đưa ra giải pháp tối ưu nhất.
9. Hồ sơ, bản vẽ và tài liệu thiết kế
Cuối cùng, mọi ý tưởng kiến trúc đều phải được thể hiện bằng:
- Bản vẽ kỹ thuật
- Hồ sơ thiết kế
- Mô hình 3D
- Hình ảnh diễn họa
Đây là công cụ để:
- Truyền đạt ý tưởng với khách hàng
- Hướng dẫn thi công
- Đảm bảo công trình được xây dựng đúng thiết kế
Kiến trúc sư phải thành thạo các phần mềm chuyên ngành và kỹ năng trình bày chuyên nghiệp.
10. Kiến trúc sư – người tư duy tổng hợp
Tất cả các yếu tố trên cho thấy:
Kiến trúc sư là người có tư duy tổng hợp, kết nối nhiều lĩnh vực cùng lúc.
Chính vì vậy:
- Mỗi kiến trúc sư thường có một hướng chuyên môn riêng
- Cần nhiều năm học tập và trải nghiệm
- Không chỉ cần năng khiếu vẽ, mà còn cần tư duy logic và xã hội
KẾT LUẬN
Kiến trúc không đơn giản là vẽ mặt bằng hay dựng hình đẹp. Đó là một quá trình thiết kế toàn diện, liên quan đến con người, môi trường, văn hóa, kỹ thuật và nghệ thuật. Nếu bạn đang quan tâm đến ngành kiến trúc, hãy chuẩn bị cho mình tư duy dài hạn, sự kiên trì và niềm đam mê thật sự.
